Топ-9 распространенных причин диареи - Узбекистан

Diareya tarqalishining top 9 ta sababi

Diareya, oddiy qilib aytganda, ich ketishi — insonda sutka mobaynida 3 martadan ortiq suyuq ich kelishi bilan bog’liq holat. Birinchidan, diareya hayotni og’irlashtiradi, inson shunchaki hojatxonadan uzoqlasha olmaydi. Ikkinchidan, suyuq axlat ichak mikroflorasini yuvib chiqaradi va organizm uchun muhim bo’lgan namlikni yo’qotadi — insonda disbakterioz va suvsizlanish xavfi yuzaga keladi. Salomatlik uchun bunday yoqimsiz va xavfli holat nimadan ro’y beradi? Asosiy sabablarni o’rganib chiqamiz.

1-sabab. Zaharlanish. Agar yegulikning yaroqlilik muddati tugagan yoki u noto’g’ri saqlangan bo’lsa undan zaharlanish juda oson bo’lib qoladi. Shuning uchun amal qilish muddati tugay deb qolgan mahsulotlarni olmagan ma’qul: o’zingizni asrang! Zaharlanish noto’g’ri ishlov berilishi natijasida ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, xom baliq, go’sht, xom tuxumdan tayyorlangan gogol-mogol yoki boshqa taomlarni iste’mol qilish xavfli bo’lishi mumkin. Ba’zi holatlarda hatto to’g’ri tayyorlangan holda ham og’ir hisoblanadigan yaxshi pishirilmagan/qovurilmagan qo’ziqorinlar iste’mol qilinishi oqibatida zaharlanish yuzaga keladi. Agar inson ratsionida konservalangan mahsulotlar miqdori ko’p bo’lsa, zaharlanish ehtimoli yuqorilashib boradi.

2-sabab. Ortiqcha ovqat yeyish. Iloji boricha ko’proq mazali yegulik iste’mol qilish ilinji — inson uchun tabiiy holat, axir tamaddi qilish huzur qilishning eng hamyonbop usullaridan biri. Ammo inson mayonezli salat, bir likopcha to’la mol go’shti va kartoshka, 5 ta tuzlangan bodring, baliqdan tayyorlangan bir bo’lak pirog yeb, tanovulni 2-3 ta pishiriq va choy bilan yakunlasa? Bunday miqdorda ovqat yeb — hatto tayyorlanishi to’g’ri va sifatli bo’lsa ham — ovqat hazm qilish tizimi bunday hajmga ishlov berishni uddalay olmaydi. Natijada hazm bo’lmagan ovqat uzoq vaqt oshqozon va ichakda qoladi, chirish jarayonlari boshlanadi, toksinlar ajraladi. Organizmda intoksikatsiya paydo bo’lishi natijasida insonda yegulik va toksin “zarbi”ga javoban tabiiy reaksiya sifatida diareya paydo bo’ladi.

3-sabab. Ichak infeksiyasi. Diareya bir qator ichak infeksiyalarining alomatiga aylanishi mumkin. Bularga dizenteriya, rotavirus infeksiyasi, enterovirus infeksiyasi, salmonellyoz kiradi. Bunday holatda diareya rivojlanishiga turtki bo’ladigan narsa — ichakda kasallik chaqiruvchi bakteriyalarning rivojlanishi va ularning faoliyati natijasida yuzaga keladigan umumiy intoksikatsiya. Odatda ichak infeksiyasi yuzaga kelsa, diareya qorindagi og’riqlar, ko’ngil aynishi, qayt qilish, harorat ko’tarilishi va bosh og’rig’i kuzatiladi. Bunday diareya yuzaga kelganida axlat qon yoki shilliq aralash bo’lishi mumkin.

4-sabab. Ratsion o’zgarishi. Bu turdagi diareyani ko’pincha “sayohatchi diareyasi”, deb nomlashadi, chunki ko’pincha sayohat vaqtida bizning ratsionimiz tez o’zgaradi. Masalan, Italiya bo’ylab sayohat qilishda inson taomnomasida asosan baliq va dengiz mahsulotlari bo’ladi, Tailand o’z oshxonasida bir dunyo turli xil achchiq va xushbo’y ziravorlar va qo’shimchalar bilan kutib oladi, Kavkazga sayohat qilishda, qo’y go’shtidan ovqatlarni yemay bo’lmaydi, Yevropadan Xitoyga kelgan har qanday sayohatchining oshqozon-ichak tizimi mahalliy shirin-nordon ovqatlar sababli balansini tezda yo’qotishi mumkin. Noodatiy yegulik insonning konservativ hazm qilish traktini buzadi, buning natijasida uning fuksiyasi buzilib, diareya rivojlanadi.

5-sabab. Oshqozon va ichakning yallig’lanish kasalliklari. Gastrit (oshqozonning ichki shilliq qavati yallig’lanishi) va kolit (ichakning ichki shilliq qavati yallig’lanishi) — ham kattalarda, ham bolalarda diareya rivojlanishining yana bir ko’p uchraydigan sababi. Hatto ratsion juda yaxshi muvozanatlashtirilgan bo’lsa-da, hazm qilish funksiyasi aziyat chekadi, buning natijasida axlat suyuq holatda keladi. Bunda xastaliklar yuzaga kelishida diareya jig’ildon qaynashi, kekirish, qorin sohasida sanchishlar bilan kuzatilishi mumkin.

6-sabab. Disbakterioz. Normal holatda ichak mikroflorasi 97-98% ga foydali bakteriyalar, birinchi navbatda bifido- va laktobakteriyalardan tashkil topgan bo’ladi. Shu bilan birga shartli patogen va patogen mikroflora ularning qo’shnisi hisoblanadi, hamda minimal miqdorda hech qanday oqibatlarga olib kelmaydi. Ammo ushbu nozik balans buzilishi bilan shartli patogen va patogen mikroorganizmlarning soni o’sib — disbakterioz rivojlanadi. Ushbu alomatning yoqimsiz holati — diareya. Odatda u qorin dam bo’lishi va boshqa yoqimsiz holatlar bilan namoyon bo’ladi.

7-sabab. Hazm qilish fermentlarining tanqisligi. Hazm qilish — murakkab jarayon, unda inson organizmi tomonidan ishlab chiqariladigan o’nlab fermentlar ishtirok etadi. Ularning qatorida oshqozonda ishlab chiqariladigan pepsin, lipaza, eripsin va saxaraza. Ovqat parchalanishi va hazm bo’lishi uchun bularning bari muhim. Agar bir yoki bir nechta ferment yetarli miqdorda ishlab chiqarilmasa, hazm qilish tezligi va samaradorligi pasayadi, ovqat ichakda “turib qoladi”, achish va chirish jarayonlari boshlanadi… Bu esa salom, diareya, demak!

8-sabab. Ovqatlanish rejimi mavjud emasligi. Yo’l-yo’lakay tamaddi qilish, inson tushlik qilishga ulgurmay qolishi yoki yodidan ko’tarilishi — bizning zamonda ko’p uchraydi; bugungi kunda buni istisno emas, normal holat, deb nomlash mumkin. Ammo organizm oldindan taxmin qilish mumkin bo’lgan vaziyatlarda yaxshiroq ishlaydi, ovqat — nonushta, tushlik va kechki ovqat tanovul qilinadigan bir xil vaqt aniqligida. Ovqatni hazm qilish fermentlari muntazam ravishda oziqlantirilmasa, ularning tanqisligi yoki aksincha, ko’payib ketishi kuzatilishi mumkin. Bu ichak buzilishiga, jumladan diareyaga olib keladi.

9-sabab. Gigiyena qoidalariga amal qilmaslik. Oddiy, lekin fakt: ovqatdan oldin yuvilmagan qo’llar yoki jazirama vaqtida krandan ichilgan bir stakan suv — diareya rivojlanishi to’g’ridan-to’g’ri va tezkor yo’l.

Diareya doim davolanishi kerak. Bu holatni davolashda shunchaki ich ketishini to’xtatish kifoya emas — organizmga 90% vaziyatda kasallikni chaqiradigan organizmlardan xalos bo’lishda yordam berish kerak. Diareyani davolash uchun dori vositasini tanlashda diareyaga qarshi zamonaviy Stopdiar vositasiga e’tibor qarating.

U muammoni ichkarida mexanik ravishda “berkitmaydi”, sababini, aynan kasallik chaqiruvchi bakteriyalarni bartaraf etadi. Bundan tashqari, u sog’lom mikroflorani tiklaydi. Vosita tabletka, kapsula va hatto kichkintoylarda 2 oyligidan boshlab diareyaga qarshi kurashishda qo’llash mumkin bo’lgan suspenziya ko’rinishida ham ishlab chiqariladi.