Зоны риска: в каких местах легче всего “подхватить” диарею - Узбекистан

Xavfli hududlar: diareyani qayerda oson yuqtirish mumkin

Diareya, oddiy tilda, ich ketishi — odamda sutkasiga 3 martadan boshlab cheksizgacha ich kelishi bilan kuzatiladigan patologik holat. 10, 15, hatto 20 marta hojatga borish, “suyuq” natija, qorin sohasida og’riqli sanchishlar, umumiy toliqish holati va organizm suvsizlanishi — mana shu diareya deyiladi. Ko’pincha bu patologik holat infeksiyadan kelib chiqadi. Infeksiya yuqtirib, natijada diareyaga chalinish ehtimoli yuqori bo’lgan narsalar haqida biz aytib beramiz.

Bugungi kunda diareyaga duch kelish xavfi yuqori bo’lgan TOP-8 ta joy:

1. Ochiq suv havzalari. Ko’cha isib turganida (bu esa taqvim bo’yicha albatta yoz fasli bo’lishi shart emas; o’zbek sayyohlari ko’pincha qish mavsumini issiq o’lkalarda o’tkazishadi) suv havzalarida kasallik chaqiruvchi bakteriyalar faol rivojlanib borishi mumkin; shuningdek, suv havzalarida hayvonlarning axlati tushgan bo’lishi mumkin. Suzish yoki sho’ng’ishda ikki qultum suv ichilsa — organizmga infeksiya kirib boradi va o’zining buzg’unchiligini boshlaydi. Havo harorati qancha uzoq vaqt davomida +25 darajadan yuqori bo’lsa — kasallik yuqtirish xavfi shuncha yuqori bo’ladi.

2. Plyajlardagi kafelar. Dunyoning har qanday plyajida tezda tamaddi qilish sog’liq uchun xavfli bo’lishi mumkin. Odatda kichik mavsumiy kafelarda mahsulotlarni saqlash uchun qurilmalar yetarlicha bo’lmaydi, havo iliq bo’lgan paytda kasallik chaqiruvchi bakteriyalar ko’payishi uchun 20-30 daqiqa kifoya qiladi. Agar siz haqiqatdan ham yangi tayyorlangan lazzatli, ammo muzlatgichdan tashqarida atigi bir soat davomida turgan xot-dogni iste’mol qilsangiz, sizda diareya paydo bo’lishi ehtimoli yuqori bo’ladi.

3. Fastfud. Savdo va savdo-ko’ngilochar majmualaridagi restoran hovlilari butun dunyo taomlarini taklif qilishadi. Xom baliq va dengiz mahsulotlaridan tayyorlangan sushi va rollar, turli qaylalarga ega bo’lgan kartoshka, quymoqlar va bo’tqalar, burgerlar, salatlar va pitsa… Ammo qorin to’yg’izib, rohatlanishdan tashqari bunday joylarda diareya, yuqori harorat, ko’ngil aynishi va boshqa fiziologik noqulayliklarni chaqiruvchi infeksiyalarga duch kelish ehtimoli bor. Sabablar bir nechta. Birinchidan, odatda restoran hovlilarida qo’l yuvish joylari mavjud bo’lmaydi. Ha, har bir savdo va savdo-ko’ngilochar majmuada hojatxonalar bor, ammo ulargacha yetib borish kerak-da… Ko’pgina katta yoshli odamlar ham bu qoidalarga amal qilmaydilar. Ikkinchidan, tez taom tortiladigan joylarda mahsulotlar sifatliligiga ishonch hosil qilish qiyin — oxir-oqibat bu restoran va hatto to’laqonli kafe ham emas. Sifatsiz yoki noto’g’ri ishlov berilgan mahsulotlarni iste’mol qilish (masalan, to’liq pishirilmagan go’sht, baliq, qo’ziqorin), mahsulotlarni saqlash qoidalari va muddati buzilishi — diareya rivojlanishining eng ko’p tarqalgan sabablaridan biri.

4. Dacha. Ha-ha, sevimli, ardoqlanadigan, o’ziga tortadigan dacha, shahardan tashqaridagi shaxsiy jannat — diareya rivojlanishi ehtimoli yuqori bo’lgan joy. Axir o’zlarining polizlaridagi sabzavotlar, rezavorlar va mevalarni ko’pchilik uzib, yuvmasdan yeydi. “Nima ham bo’lardi? Men kimyoviy vositalardan foydalanmayman!” — deb ta’kidlashadi dacha egalari… keyin alohida o’rnatilgan hojatxona tomon yugurishadi. Yer bilan bunday xavfli munosabatda bo’lish — diareya tomon uncha uzoq bo’lmagan yo’l hisoblanadi.

5. Bolalar bog’chalari. Bolalar bog’chalarida ichak infeksiyasi maishiy kontakt yo’li bilan oson yuqishi mumkin. Kichkintoylar hali o’z harakatlari va xohishlarini yaxshi boshqara olmaydilar, ular o’yinchoqlarni yalashlari, og’izlariga kir qo’llarini solishlari, hojatxonadan so’ng qo’llarini yuvish lozimligini unutishlari mumkin, yaqin do’stlari bilan konfet yoki pechenyening yarimini bo’lishishlari mumkin. Shuning uchun agar guruhda bitta bola diareyaga chalinsa — kichik epidemiya boshlanishini kutish mumkin. Infeksiya tarqalishiga qo’shimcha sabab sifatida bola organizmi kattalarniki kabi yaxshi himoyalanish imkoniyatiga ega bo’lmasligi.

6. Maktablar. O’smirlar gigiyena qoidalariga qattiq amal qilmasligi hamda maktabdagi ovqatning sifati uncha yuqori bo’lmasligi — maktabni diareya rivojlanishi xavfi yuqori bo’lgan hudud sifatida tan olish uchun ikkita muhim omil.

7. Basseynlar. Basseynlardagi suvni zararsizlantirish uchun uni xlorlashadi va ozonlashadi. Ammo shunga qaramasdan, kuniga bir necha yuzta odam keladigan basseynga kelishda ichak infeksiyasini yuqtirish ehtimoli mavjud bo’ladi.

8. Ofis oshxonalari. Kichik oshxona hududlari hozirda ko’plab yirik va o’rta kompaniyalarda mavjud. Bu qulay, ammo har doim ham xavfsiz bo’lavermaydi — axir bir nechta odam bitta idishdan foydalanadi, kim qanday yuvishi esa o’ziga havola. Bunday sharoitlarda ichak bakterial infeksiyasini yuqtirish xavfini istisno etib bo’lmaydi.

Nima qilish kerak?

Agar diareya boshlangan bo’lsa — achchiq choy ichib, “ha, yana ikki kun chidasam, o’zi o’tib ketadi”, deb uni e’tiborsiz qoldirib bo’lmaydi. Balki o’tib ketar, o’tib ketmasligi ham mumkin. Kasallik bilan o’ynashmang! Ichak infeksiyasi paydo bo’lganida eng muhimi — organizmni diareya chaqiradigan infeksion agentdan xalos etish. Buni amalga oshirmasdan, ich ketishini mexanik tarzda to’xtatadigan vositalar qabul qilinsa, alomatlar vaqtincha yo’qoladi, ammo umuman muammo mavjudligicha qoladi. Ichkarida berkitilgan kasallik chaqiruvchi mikroorganizmlar o’z faoliyatini davom ettirgan holda ko’payib boradi va insonni zaharlashda davom etadi. Bunday holat organizm intoksikatsiyasi, deb nomlanadi va yuqori tana harorati, kuchsizlik, sustlik, ishtaha yo’qolishi, ko’ngil aynishi va qayt qilish, shamollash va grippda bo’lgani kabi mushaklar va bo’g’inlardagi qattiq og’riqlar bilan kechadi.

Bunday yoqimsiz holat avj olmasligi uchun infeksiya sababli kelib chiqadigan diareya yuzaga kelishida maxsus ichak antiseptiklarini — faqatgina tashqi alomatlar bilan kurashibgina qolmay, diareyaning aynan ichki sabablari bilan kurashuvchi dori vositalarini qo’llash zarur. Shunday ichak antiseptigi sifatida — Stopdiar dori vositasini misol tariqasida keltirish mumkin, u muammoni ichkarida “berkitish” bilan cheklanmay, balki kasallik chaqiruvchi floradan ham xalos etadi. Bu vosita nafaqat infeksion agentni bartaraf qiladi, balki ichakning sog’lom mikroflorasini saqlash va tiklashga yordam beradi, diareyaga qarshi kurashishda bu juda muhim hisoblanadi. Stopdiar tabletka ko’rinishida kattalar va 7 yoshdan boshlab bolalar uchun ishlab chiqariladi, kapsulalar kattalar va 7 yoshdan boshlab bolalar uchun, shuningdek, suspenziya ko’rinishidagi vositani hatto 2 oydan boshlab bolalarda diareya va zaharlanishni davolash uchun qo’llash mumkin — shuning uchun bu vositani oilaviy, deb nomlash mumkin.